Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ

Η ΔΙΑΙΡΕΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ (1945-1991)

Κατεστραμένες, οικονομικά εξαντλημένες και στρατιωτικά ανίσχυρες, οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης την επαύριο της λήξης του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου τέθηκαν, χωρίς ιδιαίτερες αντιστάσεις, κάτω από την κηδεμονία των δύο Μεγάλων Δυνάμεων που αναδύθηκαν από την τιτάνια παγκόσμια σύγκρουση: των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Σοβιετικής Ένωσης. Τα διάφορετικά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά συστήματά τους, η αμοιβαία καχυποψία για τις προθέσεις και τις επιδιώξεις του άλλου, οι ανάγκες και τα συμφέροντά τους στην Ευρώπη συνέβαλαν στο να βρεθούν οι δύο βασικοί συντελεστές της συμμαχικής νίκης σε μια κατάσταση έντονης αντιπαράθεσης σε όλα τα επίπεδα. Αυτή η αντιπαράθεση ονομάστηκε Ψυχρός Πόλεμος και οι συνέπειές του καθόρισαν την πορεία των λαών της Ευρώπης για μισό αιώνα περίπου. Η Ευρώπη διαιρέθηκε σχεδόν στο σύνολό της σε δύο αντίπαλους πολιτικοστρατιωτικούς συνασπισμούς, με διαφορετικά οικονομικά, κοινωνικά και ιδεολογικά συστήματα. Οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης εντάχθηκαν στην αμερικανική σφαίρα επιρροής, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης στη σοβιετική. Οι αντίπαλοι διώχθηκαν και καταπιέστηκαν στο εσωτερικό κάθε συνασπισμού: οι φιλελεύθεροι, οι μετριοπαθείς δεξιοί και οι σοσιολδημοκράτες (οι εχθροί του σοσιαλισμού με λίγα λόγια) στην Ανατολική Ευρώπη, οι κομμουνιστές στη Δυτική Ευρώπη. Μέχρι την αυγή της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα και την οριστική κατάρρευση του κομμουνισμού, η Ευρώπη παρέμεινε διαιρεμένη, πλην όμως σε κατάσταση ειρήνης. Η "ψυχρή ειρήνη", όπως αποκαλούν πολλοί τον "Ψυχρό Πόλεμο",εξασφάλισε, παρά τη μόνιμη απειλή του πυρηνικού ολέθρου, μια μακρά περίοδο ηρμίας, ασφάλειας και ευημερίας στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, κυρίως της Δυτικής. Οι πρώτες δύο δεκαετίες μετά τη λήξη του πολέμου σηματοδότησαν μια ριζική αλλαγή στις σχέσεις των δυτικοευρωπαϊκών χωρών με τον εξωευρωπαϊκό κόσμο, καθώς η Βρετανία, η Γαλλία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και (μετά το 1974) η Πορτογαλία έχασαν τις αποικίες και τις σφαίρες επιρροής τους στην Ασία και στην Αφρική. Η αποικιοποίηση, η ανάγκη υπερεθνικής συνεργασίας και συντονισμού της παραγωγής στο πλαίσιο μιας ανταγωνιστικής παγκόσμιας αγοράς, αλλά και η σταθερή βούληση για μια ειρηνική πορεία της Ευρώπης συγκαταλέγονται στους κύριους λόγους που οδήγησαν στη συγκρότηση, από έξι δυτικοευρωπαϊκές χώρες, της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) το 1957. Με 15 μέλη και προοπτική συνεχούς διεύρυνσής της η Ευρωπαϊκή Ένωση (μετεξέλιξη της ΕΟΚ μετά τη συνθήκη του Μάαστριχ το 1991), παρά τα προβλήματα και τις αντιφάσεις της, αποτελεί την πιο σταθερή και ευρεία μορφή συνεργασίας που σχηματίστηκε ποτέ στην Ευρώπη. Η κατάρρευση του κομμουνισμού στη Σοβιετική Ένωση και στην Ανατολική Ευρώπη κατά τη διετία 1989-1991 αποκάλυψε τη χρεοκοπία του σοβιετικού μοντέλου και τις σαθρές βάσεις στις οποίες στήριζε την ηγεμονία της η Σοβιετική Ένωση. Οι εξεγέρσεις του 1956 στην Ουγγαρία και του 1968 στην Τσεχοσλοβακία, καθώς και οι εργατικές αναταραχές του 1970 και 1980 στην Πολωνία είχαν ήδη δώσει το μέτρο της λαϊκής αποδοχής και της νομιμοποίησης των ελεγχόμενων από τη Μόσχα κομμουνιστικών καθεστώτων σ' εκείνες τις χώρες του ανατολικού μπλοκ που είχαν πιο στενούς ιστορικούς δεσμούς με τη Δύση.


ΠΗΓΗ: Γενική Ιστορία της Ευρώπης, Ε.ΑΠ.