Η ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΟΝΙΜΗ ΑΜΦΙΒΟΛΙΑ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ ΕΝΩ Η ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΓΟΝΗ ΣΤΗΝ ΑΤΕΡΜΟΝΗ ΑΓΝΟΙΑ.
" Σκέφτομαι, άρα υπάρχω. Είμαι ένα σκεπτόμενο πράγμα που αμφιβάλλει ". ( Καρτέσιος, " Στοχασμοί " )
Όταν ισχυριζόμαστε πως ο άνθρωπος " φύσει του ειδέναι ορέγεται", πως από τη φύση του ζητά με πάθος την ποικιλότροπη γνώση, δεχόμαστε παράλληλα πως πριν καταλήξει στην κάθε του γνώση, καθαρά γνωσιολογική ή αισθητική ή ηθική, περνά ένα κρίσιμο και διλημματικό στάδιο, το στάδιο της αμφιβολίας. Ζήτηση και έρευνα σε οποιονδήποτε τομέα από τα ανθρώπινα χωρίς αυτό το διλημματικό στάδιο δεν είναι δυνατό να υπάρξει.
Ζητώ, ερευνώ, σημαίνει απορώ για κάτι. Θέλω να βεβαιωθώ σχετικά με το περιεχόμενο, την αλήθεια ή το ψέμα κάποιου αντικειμένου γνώσεως. Η απορία μου συνοδεύεται από την αμφιβολία. Γεννιέται μαζί μ'αυτήν. Σαν άνθρωπος δεν μπορώ παρά να συνεχίσω να απορώ και να βεβαιώνω λίγο ως πολύ τις απορίες μου με μιαν αντίστοιχη γνώση. Ενδιάμεσα δεν μπορώ παρά να αμφιβάλλω τόσο για το κύρος της απορίας μου όσο και για τη γνώση που από την όλη ζήτηση θα προκύψει. Αν πάψω να αμφιβάλλω τότε σημαίνει πως έπαψα να απορώ και επομένως ότι κατάληξα, προσωρινά ή μονιμότερα, σε κάποια γνωστική, αισθητική ή ηθική βεβαιότητα. Η αμφιβολία μου λοιπόν υποδηλώνει την αγωνία μου για βεβαιότητα και ακόμα φανερώνει πως είμαι ένα ζωντανό όν που απορεί και βεβαιώνεται και έτσι ζει τη ζωή του.
Στο σημείο όμως αυτό παραφυλά ο κίνδυνος. Μπορώ σαν συναισθανόμενη και σκεπτόμενη ύπαρξη να απορώ και να αμφιβάλλω κατά δύο ολοκληρωτικά αντίθετους τρόπους: θετικά και γόνιμα απ' τη μια πλευρά, αρνητικά και άγονα απ' την άλλη.
Απορώ και αμφιβάλλω θετικά και γόνιμα σημαίνει πως η απορία μου και η αμφιβολία μου κρατούν τόσο, όσο χρειάζεται για να καταλήξω σε μια αντίστοιχη βεβαιότητα. Περνώ το στάδιο του γνωσιολογικού προβλήματος και καταλήγω σε μια ορισμένη επιστημονική γνώση, σ'ένα συμπέρασμα που βεβαιώνει τις επιστημονικές απορίες μου και τις σχετικές μ'αυτές αμφιβολίες. Ή αν έχω αισθητικές αμφιβολίες που όμως μετά από ένα χρονικό διάστημα ταλαντεύσεων και αμφίρροπων καταστάσεων καταλήγουν σε μια αισθητική βεβαιότητα, ότι ωραίο είναι αυτό και όχι εκείνο. Στην ηθική, τα ηθικά μου διλήμματα, οι ηθικές μου αμφιβολίες καταλήγουν σε μια ορισμένη πρακτική βίου που ονομάζω ηθικό βίο.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αμφιβάλλω θετικά και γόνιμα σημαίνει ότι βεβαιώνω μ'αυτόν ή με τον άλλο τρόπο τις αμφιβολίες μου και τελικά καταλήγω σε μια γνωσιολογική, αισθητική ή ηθική βεβαιότητα. Βέβαια μπορεί να μην καταλήγω οριστικά, δηλαδή να μη δεσμεύομαι, γιατί το πνεύμα μου παραμένει ανοιχτό και ελεύθερο και δεν παύει ποτέ να απορεί και να αμφιβάλλει. Πάντως χωρίς μια κάθε φορά βεβαιότητα δεν είναι δυνατό να υπάρξω ουσιαστικά γιατί τότε η αμφιβολία μου αναιρεί και την ίδια μου την ύπαρξη.
Για να αμφιβάλλω για κάτι πρέπει σύγχρονα να βεβαιώνομαι για κάτι άλλο αλλιώς, αν αμφιβάλλω για όλα τότε κινδυνεύω να φτάσω σε ένα γνωσιολογικό, αισθητικό ή ηθικό μηδενισμό, μηδενίζοντας έτσι και την ίδια μου την ύπαρξη. Τότε όμως δε φιλοσοφώ, δηλαδή δεν απορώ γόνιμα αλλά αυτοκαταστρέφομαι με σοφίσματα που δεν οδηγούν πουθενά. Αυτή ακριβώς είναι η αρνητική, η άγονη αμφιβολία. Το στάδιο του γνωσιολογικού, του αισθητικού, του ηθικού διλήμματος παρατείνεται απεριόριστα στην άγονη αμφιβολία και καμιά γνωσιολογική, αισθητική ή ηθική βεβαιότητα δε φαίνεται στον ψυχικό, διανοητικό ή πρακτικό μου ορίζοντα. Επομένως ζω αμφιβάλλοντας για όλα που θα πει και για την ίδια μου την αμφιβολία. Τότε γίνεται απορία η απορία μου και η έρυνα αυτοσκοπός χωρίς επιβεβαίωση. Είναι μια περιπέτεια χωρίς κατάληξη.
Με τη θετική αμφιβολία οργανώνω τις επιστήμες, βεβαιώνοντας κάθε φορά κάτι σαν επιστημονικά ορθό, βιώνω τις τέχνες και τα γράμματα, καταφάσκοντας ένα αισθητικά ωραίο, προάγω την ηθική, συμφωνώντας σε ένα ηθικά καλό. Με την αρνητική αμφιβολία ζω συνέχεια το δίλημμα του πιο είναι το ορθό, πιο το ωραίο, τί το ηθικό στον πρακτικό μου βίο κι έτσι αφήνω ανοργάνωτη τη ζωή μου, ενώ παράλληλα με τις απορίες που παραμένουν απορίες και με τις αμφιβολίες που συνεχίζουν να αμφιβάλλουν για να μην πάψουν να αμφιβάλλουν, υποσκάπτω το μυαλό, την ψυχή, το χαρακτήρα.
Ο Γαλιλαίος αμφιβάλλει για το αν η γη κινείται κι έτσι μια επιστημονική βεβαιότητα έχει κάνει την εμφάνισή της και η επιστημη έχει κερδίσει μια μάχη. Ο Άμλετ όμως ζει για να αμφιβάλλει από φόβο να αντιμετωπίσει τη βεβαιότητακαι να πράξει ανάλογα. Έτσι καταστρέφει ό,τι συναντά στο δρόμο του, καταστρέφοντας τελικά και τον ίδιο του τον εαυτό.
Συμπερασματικά η γόνιμη, η θετική αμφιβολία οδηγεί στη βεβαιότητα, στη γνώση, στην κατάφαση, στη ζωή. Η άγονη και η αρνητική οδηγεί στην ατέρμονη αβεβαιότητα, στην παρατεινόμενη άγνοια, στην άρνηση, στο θάνατο.-
Ζητώ, ερευνώ, σημαίνει απορώ για κάτι. Θέλω να βεβαιωθώ σχετικά με το περιεχόμενο, την αλήθεια ή το ψέμα κάποιου αντικειμένου γνώσεως. Η απορία μου συνοδεύεται από την αμφιβολία. Γεννιέται μαζί μ'αυτήν. Σαν άνθρωπος δεν μπορώ παρά να συνεχίσω να απορώ και να βεβαιώνω λίγο ως πολύ τις απορίες μου με μιαν αντίστοιχη γνώση. Ενδιάμεσα δεν μπορώ παρά να αμφιβάλλω τόσο για το κύρος της απορίας μου όσο και για τη γνώση που από την όλη ζήτηση θα προκύψει. Αν πάψω να αμφιβάλλω τότε σημαίνει πως έπαψα να απορώ και επομένως ότι κατάληξα, προσωρινά ή μονιμότερα, σε κάποια γνωστική, αισθητική ή ηθική βεβαιότητα. Η αμφιβολία μου λοιπόν υποδηλώνει την αγωνία μου για βεβαιότητα και ακόμα φανερώνει πως είμαι ένα ζωντανό όν που απορεί και βεβαιώνεται και έτσι ζει τη ζωή του.
Στο σημείο όμως αυτό παραφυλά ο κίνδυνος. Μπορώ σαν συναισθανόμενη και σκεπτόμενη ύπαρξη να απορώ και να αμφιβάλλω κατά δύο ολοκληρωτικά αντίθετους τρόπους: θετικά και γόνιμα απ' τη μια πλευρά, αρνητικά και άγονα απ' την άλλη.
Απορώ και αμφιβάλλω θετικά και γόνιμα σημαίνει πως η απορία μου και η αμφιβολία μου κρατούν τόσο, όσο χρειάζεται για να καταλήξω σε μια αντίστοιχη βεβαιότητα. Περνώ το στάδιο του γνωσιολογικού προβλήματος και καταλήγω σε μια ορισμένη επιστημονική γνώση, σ'ένα συμπέρασμα που βεβαιώνει τις επιστημονικές απορίες μου και τις σχετικές μ'αυτές αμφιβολίες. Ή αν έχω αισθητικές αμφιβολίες που όμως μετά από ένα χρονικό διάστημα ταλαντεύσεων και αμφίρροπων καταστάσεων καταλήγουν σε μια αισθητική βεβαιότητα, ότι ωραίο είναι αυτό και όχι εκείνο. Στην ηθική, τα ηθικά μου διλήμματα, οι ηθικές μου αμφιβολίες καταλήγουν σε μια ορισμένη πρακτική βίου που ονομάζω ηθικό βίο.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αμφιβάλλω θετικά και γόνιμα σημαίνει ότι βεβαιώνω μ'αυτόν ή με τον άλλο τρόπο τις αμφιβολίες μου και τελικά καταλήγω σε μια γνωσιολογική, αισθητική ή ηθική βεβαιότητα. Βέβαια μπορεί να μην καταλήγω οριστικά, δηλαδή να μη δεσμεύομαι, γιατί το πνεύμα μου παραμένει ανοιχτό και ελεύθερο και δεν παύει ποτέ να απορεί και να αμφιβάλλει. Πάντως χωρίς μια κάθε φορά βεβαιότητα δεν είναι δυνατό να υπάρξω ουσιαστικά γιατί τότε η αμφιβολία μου αναιρεί και την ίδια μου την ύπαρξη.
Για να αμφιβάλλω για κάτι πρέπει σύγχρονα να βεβαιώνομαι για κάτι άλλο αλλιώς, αν αμφιβάλλω για όλα τότε κινδυνεύω να φτάσω σε ένα γνωσιολογικό, αισθητικό ή ηθικό μηδενισμό, μηδενίζοντας έτσι και την ίδια μου την ύπαρξη. Τότε όμως δε φιλοσοφώ, δηλαδή δεν απορώ γόνιμα αλλά αυτοκαταστρέφομαι με σοφίσματα που δεν οδηγούν πουθενά. Αυτή ακριβώς είναι η αρνητική, η άγονη αμφιβολία. Το στάδιο του γνωσιολογικού, του αισθητικού, του ηθικού διλήμματος παρατείνεται απεριόριστα στην άγονη αμφιβολία και καμιά γνωσιολογική, αισθητική ή ηθική βεβαιότητα δε φαίνεται στον ψυχικό, διανοητικό ή πρακτικό μου ορίζοντα. Επομένως ζω αμφιβάλλοντας για όλα που θα πει και για την ίδια μου την αμφιβολία. Τότε γίνεται απορία η απορία μου και η έρυνα αυτοσκοπός χωρίς επιβεβαίωση. Είναι μια περιπέτεια χωρίς κατάληξη.
Με τη θετική αμφιβολία οργανώνω τις επιστήμες, βεβαιώνοντας κάθε φορά κάτι σαν επιστημονικά ορθό, βιώνω τις τέχνες και τα γράμματα, καταφάσκοντας ένα αισθητικά ωραίο, προάγω την ηθική, συμφωνώντας σε ένα ηθικά καλό. Με την αρνητική αμφιβολία ζω συνέχεια το δίλημμα του πιο είναι το ορθό, πιο το ωραίο, τί το ηθικό στον πρακτικό μου βίο κι έτσι αφήνω ανοργάνωτη τη ζωή μου, ενώ παράλληλα με τις απορίες που παραμένουν απορίες και με τις αμφιβολίες που συνεχίζουν να αμφιβάλλουν για να μην πάψουν να αμφιβάλλουν, υποσκάπτω το μυαλό, την ψυχή, το χαρακτήρα.
Ο Γαλιλαίος αμφιβάλλει για το αν η γη κινείται κι έτσι μια επιστημονική βεβαιότητα έχει κάνει την εμφάνισή της και η επιστημη έχει κερδίσει μια μάχη. Ο Άμλετ όμως ζει για να αμφιβάλλει από φόβο να αντιμετωπίσει τη βεβαιότητακαι να πράξει ανάλογα. Έτσι καταστρέφει ό,τι συναντά στο δρόμο του, καταστρέφοντας τελικά και τον ίδιο του τον εαυτό.
Συμπερασματικά η γόνιμη, η θετική αμφιβολία οδηγεί στη βεβαιότητα, στη γνώση, στην κατάφαση, στη ζωή. Η άγονη και η αρνητική οδηγεί στην ατέρμονη αβεβαιότητα, στην παρατεινόμενη άγνοια, στην άρνηση, στο θάνατο.-
Eξαιρετικό άρθρο!!!
ΑπάντησηΔιαγραφή