Drop Down MenusCSS Drop Down MenuPure CSS Dropdown Menu

Τρίτη 9 Οκτωβρίου 2012





Από τον Μαρξ στην Iστορία

Πέρασε στην αιωνιότητα ο Ερικ Χόμπσμπαουμ, ο πιο διακεκριμένος ιστορικός της Βρετανίας
The Guardian
Αν ο Ερικ Χόμπσμπαουμ είχε πεθάνει πριν από 25 χρόνια, οι νεκρολογίες θα τον περιέγραφαν ως τον πιο διακεκριμένο μαρξιστή ιστορικό της Βρετανίας και θα σταματούσαν κάπου εκεί. Ωστόσο, όταν έφτασε η μέρα του θανάτου του, σε ηλικία 95 ετών, ο Χόμπσμπαουμ είχε κατακτήσει μια μοναδική θέση στην πνευματική ζωή της χώρας και παγκοσμίως. Στα όψιμα χρόνια του έγινε ο πιο σεβαστός μεταξύ όλων των ιστορικών, αναγνωρισμένος τόσο από τη Δεξιά όσο και από την Aριστερά, μέλος της πολύ μικρής ομάδας ιστορικών που απολαμβάνουν γνήσια εθνική και διεθνή φήμη. Σε αντίθεση με μερικούς άλλους, κατέκτησε αυτή την ευρύτερη αναγνώριση χωρίς να γυρίσει την πλάτη του στον μαρξισμό και τον Μαρξ. Στα 94 χρόνια του δημοσίευσε το βιβλίο «Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο», στο οποίο υποστηρίζει σθεναρά την αδιάπτωτη επικαιρότητα του Μαρξ την επαύριο της χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης του 2008-10. Επιπλέον, η φήμη του έφτασε στην κορύφωσή της σε καιρούς που οι σοσιαλιστικές ιδέες βρίσκονταν υπό αμφισβήτηση και ο ίδιος είχε πλήρη επίγνωση γι' αυτό.
Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια (καλό μέρος για έναν ιστορικό της αυτοκρατορίας) το 1917 (καλή χρονιά για έναν κομμουνιστή). Ηταν Βρετανός δεύτερης γενιάς, εγγονός ενός Πολωνοεβραίου που εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο στα 1870. Ο πατέρας του Λέοπολντ πήγε στην Αίγυπτο πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και γνώρισε εκεί τη Νέλι Γκρούεν, μια νεαρή Βιεννέζα την οποία παντρεύτηκε το 1916. Τρία χρόνια μετά, η οικογένεια (είχε γεννηθεί στο μεταξύ ο Ερικ) έφυγε για τη Βιέννη. Το 1931, έχοντας χάσει και τους δύο γονείς τους, ο Ερικ και η αδελφή του Νάνσι εγκαταστάθηκαν στο Βερολίνο, υπό την κηδεμονία ενός θείου τους. Ως έφηβος στο Βερολίνο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ο Χόμπσμπαουμ αναπόφευκτα πολιτικοποιήθηκε. Διάβασε για πρώτη φορά Μαρξ και έγινε κομμουνιστής. Θυμόταν πάντα εκείνη τη χειμωνιάτικη μέρα του Ιανουαρίου του 1933 όταν, καθώς γύριζε σπίτι από το σχολείο, είδε ένα πρωτοσέλιδο εφημερίδας που ανακοίνωνε την εκλογή του Χίτλερ ως καγκελαρίου. Την ίδια χρονιά, οι Χομπσμπάουμ έφυγαν από το Βερολίνο για να εγκατασταθούν οριστικά στην Αγγλία.
Το 1936 ο νεαρός Ερικ κέρδισε μια υποτροφία για το King's College, στο Κέμπριτζ. Οταν ξέσπασε ο πόλεμος, δήλωσε εθελοντής, όπως πολλοί κομμουνιστές, για να υπηρετήσει στην αντικατασκοπεία, αλλά απορρίφθηκε λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων, που δεν ήταν κρυφές. Αντ' αυτού, υπηρέτησε ως σκαπανέας. Παντρεύτηκε την πρώτη του σύζυγο, τη Μίριελ Σίμαν το 1943 και το 1947 ανέλαβε την πρώτη πανεπιστημιακή θέση του, ως λέκτορας Iστορίας στο Birkbeck College στο Λονδίνο, όπου παρέμεινε για πολλά χρόνια. Με την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, ο βρετανικός ακαδημαϊκός μακαρθισμός σήμαινε ότι η θέση καθηγητή στο Κέμπριτζ, που τόσο επιθυμούσε, ποτέ δεν θα ήταν προσιτή.
Ο Χόμπσμπαουμ δεν θα εγκατέλειπε το Κομμουνιστικό Κόμμα, παρά τις διαφωνίες του, και θεωρούσε πάντα τον εαυτό του μέρος του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Υπήρξε όμως σ' όλη τη ζωή του ένας ελεύθερος στοχαστής. Κατά την αιματηρή καταστολή της εξέγερσης στην Ουγγαρία του 1956, γεγονός που διέσπασε το ΚΚ Βρετανίας και οδήγησε στην αποχώρηση πολλών διανοουμένων, εκείνος ύψωσε φωνή διαμαρτυρίας, παρ' όλα αυτά παρέμεινε στο κόμμα.
Ωστόσο, το πολιτικό τραύμα του 1956 και η έναρξη της ευτυχισμένης, ανθεκτικής στον χρόνο σχέσης του με τη Μαρλέν Σβαρτς, που οδήγησε στον δεύτερο γάμο του το 1962, συνδυάστηκαν για να πυροδοτήσουν μια ιδιαίτερα γόνιμη συγγραφική περίοδο. Το 1959 δημοσίευσε το «Primitive Rebels», μια πρωτότυπη αναφορά στις αγροτικές μυστικές εταιρείες της νότιας Ευρώπης. Επέστρεψε στα θέματα αυτά με το «Ca-ptaiSwing», μελέτη των αγροτικών εξεγέρσεων στην Αγγλία, και το «Bandits», όπου επιχείρησε μια ευρύτερη σύνθεση. Τα έργα αυτά υπενθυμίζουν ότι ο Χόμπσμπαουμ λειτούργησε ως γέφυρα ανάμεσα στην ευρωπαϊκή και τη βρετανική ιστοριογραφία αλλά και ως προπομπός της ανάπτυξης που σημειώθηκε στη μελέτη της κοινωνικής ιστορίας μετά το 1968. Τη χρονιά εκείνη εκδόθηκε το ιδιαίτερα δημοφιλές βιβλίο του «Βιομηχανία και Αυτοκρατορία», που εξακολούθησε να ανατυπώνεται επί δεκαετίες.
Τη μεγαλύτερη μακροπρόθεσμη επιρροή είχε η σειρά «Age of», που άρχισε με την «Εποχή των επαναστάσεων: 1789-1848» (1962), για να ακολουθήσουν η «Εποχή του κεφαλαίου: 1848-1875» (1975) και η «Εποχή της Αυτοκρατορίας: 1875-1914» (1987). Ενας τέταρτος τόμος, «Η Εποχή των άκρων: Ο σύντομος 20ός αιώνας, 1914-1991», έργο πιο στοχαστικό και εικοτολογικό, αλλά από πολλές απόψεις το πιο σημαντικό και αξιοθαύμαστο απ' όλα, επέκτεινε την ακολουθία μέχρι το 1994. Στα έργα αυτά ενσωματώθηκαν όλες οι αρετές του Χόμπσμπαουμ - η σαρωτική ιστορική εποπτεία που συνδυάζεται με συναρπαστικά ανεκδοτολογικά στοιχεία, η προσοχή στις αποχρώσεις και, πάνω απ' όλα, η ασύγκριτη ικανότητα σύνθεσης.
Στο τελευταίο στάδιο της ζωής του, με τη φήμη του και τον σεβασμό στο πρόσωπό του να κορυφώνονται, δημοσίευσε σημαντικά δοκίμια, ανάμεσά τους τα «OHistory» (1997) και «Ξεχωριστοί άνθρωποι» (1998), έργα όπου ο τζαζίστας Ντίζι Γκιλέσπι και ο ληστής Σαλβατόρε Τζουλιάνο εμφανίζονταν πλάι πλάι στο ευρετήριο, μαρτυρία για το φάσμα της ανεξάντλητης περιέργειάς του. Ακολούθησε η αυτοβιογραφία του «Συναρπαστικά χρόνια», το 2002, και το «Παγκοσμιοποίηση, Δημοκρατία και Τρομοκρατία», το 2007.
Πιο διάσημος, ίσως, στα γεροντικά του χρόνια απ' όσο σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο, εξακολούθησε να δίνει διαλέξεις, να μιλάει στο ραδιόφωνο και να συμμετέχει κάθε χρόνο στο περίφημο φεστιβάλ βιβλίου Hay Festival. Ενας τραυματισμός από πτώση στα τέλη του 2010 περιόρισε πολύ την κινητικότητά του, όμως η διανοητική του ικμάδα και η δύναμη της θέλησής του παρέμειναν αλώβητες μέχρι το τέλος.
Προβληματισμοί και σκέψεις
Για την ιστορία: «Η ιστορία είναι επινοημένη σε πολύ μεγάλο βαθμό… και είναι πιο σημαντικό από ποτέ άλλοτε να έχουμε ιστορικούς, ιδιαίτερα σκεπτικιστές ιστορικούς». (1993)
Για την ακαδημαϊκή του καριέρα: «Κάθε ιστορικός, στη διάρκεια της ζωής του, έχει ένα προσωπικό παράθυρο απ' όπου εποπτεύει τον κόσμο. Το δικό μου παράθυρο κτίστηκε, μεταξύ άλλων, από την παιδική μου ηλικία στη Βιέννη της δεκαετίας του 1920, από τα χρόνια της ανόδου του Χίτλερ στο Βερολίνο, που προσδιόρισαν τις πολιτικές μου ιδέες και το ενδιαφέρον μου για την ιστορία, και από την Αγγλία, ιδιαίτερα το Κέμπριτζ της δεκαετίας του 1930, όταν εδραιώθηκαν τόσο οι ιδέες μου όσο και το ενδιαφέρον για την ιστορία».
Για τον κομμουνισμό: «Ημουν πιστό μέλος του ΚΚ επί δύο δεκαετίες πριν από το 1956, και επομένως έμεινα σιωπηλός για ορισμένα πράγματα για τα οποία είναι λογικό να μην παρεμένει κανείς σιωπηλός». (2002)
Για τον Τόνι Μπλερ: «Οι εργατικοί πρωθυπουργοί που αναζητούν τη δόξα προσπαθώντας να γίνουν πολέμαρχοι -και μάλιστα υποταγμένοι πολέμαρχοι- σίγουρα μου κάθονται στον λαιμό». (2002)
Ο πόλεμος τον 20ό αιώνα: «Εζησα στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν σκοτώθηκαν 10 έως 20 εκατομμύρια άνθρωποι. Την περίοδο εκείνη, οι Βρετανοί, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί πίστευαν ότι αυτό ήταν αναγκαίο. Διαφωνούμε. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, 50 εκατομμύρια πέθαναν. Αξιζε τον κόπο αυτή η θυσία; Ειλικρινά, δεν μπορώ να αντιμετωπίσω την ιδέα ότι δεν άξιζε. Δεν μπορώ να πω ότι θα ήταν καλύτερα αν τον κόσμο κυβερνούσε ο Αδόλφος Χίτλερ». (2002)
Ο πόλεμος τον 21ο αιώνα: «Μια απόπειρα πρόβλεψης: Ο πόλεμος τον 21ο αιώνα δεν θα είναι τόσο φονικός όσο τον 20ό. Αλλά η ένοπλη βία, η πρόκληση δυσανάλογης οδύνης και απωλειών, θα παραμείνει πανταχού παρούσα και ενδημική σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Η προοπτική της ειρήνης είναι απομακρυσμένη». (2002)
Για τον σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό: «Η αποτυχία αφορά επομένως τόσο εκείνους που πιστεύουν σε έναν καθαρό, ανόθευτο από το κράτος καπιταλισμό της αγοράς, ένα είδος διεθνούς αστικής αναρχίας, όσο και εκείνους που πιστεύουν σε έναν κεντρικά σχεδιασμένο σοσιαλισμό, αμόλυντο από την ιδιωτική επιδίωξη κέρδους. Και τα δύο έχουν χρεοκοπήσει. Το μέλλον, όπως και το παρόν και το παρελθόν, ανήκει στις μεικτές οικονομίες όπου το δημόσιο και το ιδιωτικό θα αλληλοσυνδέονται. Πώς όμως; Αυτό είναι το πρόβλημα για όλους σήμερα, αλλά ιδιαίτερα για τους ανθρώπους της αριστεράς». (2009)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Copyright©iepoxhtonakron/by:Ζαραγκα Κοροβεση Ποπη