Ιθάκη

Αν η "ΙΘΑΚΗ" ήταν το μοναδικό ποίημα του Καβάφη, αν δεν είχαμε άλλα
δείγματα γραφής από εκείνον, τότε σίγουρα δε θα τον κατατάσαμε στους
πεσιμιστές. Η Ιθάκη είναι το ποίημα που μας δείχνει πως να μη χάνουμε
το θάρρος μας όταν δε γίνεται αυτό που προσδοκάμε, αυτό για το οποίο
έχουμε χύσει ιδρώτα και αίμα για να το καταφέρουμε, αφού η προσπάθεια,
οι κόποι και οι θυσίες είναι αυτό που σηματοδοτεί τη ζωή μας, είναι το
ίδιο το νόημα της ζωής.
Είναι από τα πιο αγαπημένα μου ποιήματα και έβαλα όλη μου την
έμπνευση και το μεράκι για μια καλή ανάλυσή του που θα σας την
παραθέσω παρακάτω. Πριν όμως την ανάλυση, που μπορεί να μην έχετε τη
διάθεση να τη διαβάσετε, απολαύστε την απαγγελία της ΙΘΑΚΗΣ από τον ΣΟΝ
ΚΟΝΕΡΥ:

"Η μεν τέχνη μακρή ο δε βίος βραχύς" έλεγε ο γιατρός της αρχαιότητας,
ο Ιπποκράτης. Γρήγορα διαβαίνει ο κοσμικός χρόνος για την ανολοκλήρωτη
ανθρώπινη ύπαρξη. Γρήγορα περνούν οι δοσμένες για την κάθε προσπάθεια
μέρες. Πρέπει ο άνθρωπος να πετύχει το ποθούμενο, και δεν είναι ένα το
ποθούμενο στα ανθρώπινα, σε χρόνο μικρό και πρόσθετα άγνωστο σ' αυτόν.
Βγαίνει στο ταξίδι του λιγότερο ή περισσότερο αποφασισμένος να
παλέψει για το φθάσιμο. Αυτός είναι ο σκοπός του.
Παρ' όλα αυτά δεν είναι ανάγκη να βιασθεί και πρέπει το ταξίδι
αυτό να το νοιώσει βαθειά, να το κατακτήσει πλατιά, γιατί δεύτερη φορά
στο δρόμο δεν είναι μπορετό να βγεί. Μια μονάχα είναι η ευκαιρία, ένα
το ξεκίνημα και ένα το φθάσιμο, ταξίδι δηλαδή ανεπανάληπτο για τις
διάφορες κοσμικές Ιθάκες.
      Στο δρόμο του τα εμπόδια. Εμπόδια που φανερώνονται κάτω από
μορφές διάφορες και διαφορετικές την κάθε φορά. Εμπόδια στον
κοινωνικό, στον ηθικό, τον γνωσιολογικό και τον αισθητικό του βίο.
Άλλοτε φαίνονται με την πρώτη ματιά, ορθώνονται απειλητικά και
αμείλικτα μπροστά του κι άλλοτε παίρνουν τη μορφή των ανέλπιστων
βοηθών, των ελκυστικών προσφορών βοήθειας στον κουρασμένο Οδυσσέα του
βίου. Ευχή για τον οδοιπόρο τα πρώτα, κατάρα τα δεύτερα. Γνωρίζει καλά
τον εχθρό στην πρώτη περίπτωση, για φίλο και σύμμαχο τον θεωρεί στη
δεύτερη.
Τα άγνωρα εμπόδια είναι τα χειρότερα. Είναι εκείνα που την ακοή,
την όραση, τις αισθήσεις και το νου γελούν, παραπλανούν, μαγεύουν και
οδηγούν σ' άλλα λιμάνια ολότελα ξένα με την Ιθάκη που ο Οδυσσέας έβαλε
στην ψυχή του στο ξεκίνημα. Τούτα τα δεύτερα εμπόδια χρειάζονται την
ύψιστη του οδοιπόρου προσοχή, τη ματιά την εξεταστική, το νου το
γεμάτο οξυδέρκεια. Εδώ, σε τούτο του ταξιδιού το σημείο βρίσκονται οι
μεγάλες φουρτούνες, εδώ τα μεγάλα ναυάγια. Μέσα σε τούτα τα εμπόδια αν
μπλεχτεί ο Οδυσσέας ποτέ του δε φτάνει στην Ιθάκη του. Χάνει μυαλό και
ψυχή σε χώρους και χρόνους άσχετους με το σκοπό του. Ρημάζει τη ζωή
του και καταστρέφει την ανεπανάληπτη ύπαρξή του. Δεν έχει μετά, γι'
αυτόν, πλοίο, δεν έχει οδό, ούτε πόλη άλλη.

     Τα δεύτερα αυτά εμπόδια, όσο κι αν φαινεται παράδοξο δεν
βρίσκονται στο ταξίδι, δεν τα συναντάει στο δρόμο, αλλά τα φέρνει μέσα
του και τα αφήνει σιγά-σιγά να γιγαντωθούν, όσο να πνίξουν τις καλές
επιθυμίες, να ξεριζώσουν τις υψηλές σκέψεις, να αποπροσανατολίσουν από
το σκοπό τον ταξιδιώτη. Φυτρώνουν μέσα στον οδοιπόρο με τη μορφή της
χωρίς κατάλληλη εκλογή σκέψης, με την έλλειψη της ικανότητας για την
αξιόλογη συγκίνηση. Δίνεται ο Οδυσσέας ύστερα από αυτά εύκολα στο κάθε
τι. Δε διαλέγει τις συγκινήσεις του, δεν προσέχει την τροφή της σκέψης
του και σιγά-σιγά βουλιάζει μέσα στα εύκολα: την εύκολη ζωή, τις
εύκολες χαρές της, τη ρηχή και άσκοπη σκέψη, τις άσκοπες και ανόητες
κουβέντες, τις συναναστροφές τις χωρίς περιεχόμενο. Ο αξιόλογος
εσωτερικός κόσμος κουρελιάζεται, ευτελίζεται, γίνεται αγοραίος. Το
χειρότερο είναι πως νομίζει ότι ομορφαίνει το ταξίδι του τη στιγμή που
τόχει κιόλας χάσει. Τα βιώματα πέφτουν στο επίπεδο της
καθημερινότητας, οι σκέψεις γίνονται μέριμνα για ένα ησυχο σήμερ κι
ένα αύριο πανομοιότυπο και απαράλλαχτο. Η ζωή που δόθηκε για αγώνα και
αγωνία λιμνάζει ατάραχα και μονότονα. Η Ιθάκη είναι πολύ μακριά, μια
ανάμνηση που θυμίζει τους στίχους του ποιητή "πού ήσουν νιότη πούλεγες
πως θα γινόμουν άλλος" (Βάρναλης). Καί όλα αυτά γιατί άφησε μέσα του
να εισχωρήσουν οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες, ο θυμωμένος Ποσειδώνας
της καθημερινότητας. Άφησε μ' άλλα λόγια να τον κατακλύσουν σκέψεις
μικρόπνοες και να τον συνεπάρουν συγκινήσεις ευκολοκατάχτητες. Μέσα
του παραμόνευε ο κίνδυνος κι αυτός φοβόταν βαρβάρους που θάρχονταν απ'
έξω. Η μικρή του θέληση, η ροπή του στα εύκολα, η έλλειψη της ευθύνης
και της κατάλληλης εκλογής τον έδιωξαν τόσο μακριά από την Ιθάκη.  
          Φτιάχνοντας τις πράξεις μας φτιάχνουμε τη ζωή μας. Οι πράξεις μας
είναι τελικά η ζωή μας. Μ' αυτές τις πράξεις μπορούμε ή να τα στήσουμε
μπροστά μας ή να εξαφανίσουμε τα εμπόδια. Για τις πράξεις όμως, έξω
από συμπτώσεις και αναπόφευκτες εξωτερικές παρεμβάσεις, υπεύθυνο είναι
το ανθρώπινο εγώ, η ανθρώπινη προσωπικότητα που με τη δύναμη του
πνεύματός της και την ανάταση της ψυχής της μπορεί να πορεύεται
ελεύθερα χωρίς το φόβο των φαντασμάτων.-