Drop Down MenusCSS Drop Down MenuPure CSS Dropdown Menu

Δευτέρα 11 Δεκεμβρίου 2017

Hobbes και Rawls

ΕΠΟ 43 / Πολιτικές Ιδεολογίες
ΕΡΓΑΣΙΑ 1η
Ακαδημαϊκό έτος 2017-2018
Ζαράγκα Καλλιόπη
ΘΕΜΑ
Η επίκληση του κοινωνικού συμβολαίου αποτελεί μια από τις σημαντικότερες θεωρίες πολιτικής νομιμοποίησης στην νεότερη και σύγχρονη πολιτική σκέψη. Σε αυτό το πλαίσιο εξηγήστε το ρόλο που διαδραματίζει το κοινωνικό συμβόλαιο ως διαδικασία δικαιολόγησης του τρόπου πολιτειακής οργάνωσης και ειδικότερα αναπτύξτε τις βασικότερες ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στις ερμηνείες που διατυπώνουν ο Hobbes και ο Rawls.
Λέξεις: 2200



































 







ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ


ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ HOBBES (ΧΟΜΠΣ)
  • Η φυσική κατάσταση του ανθρώπου

  • Το κοινωνικό συμβόλαιο και η νομιμοποίηση της
ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ RAWLS (ΡΩΛΣ)
  • Πρωταρχική θέση και Πέπλο άγνοιας

  • Το κοινωνικό συμβόλαιο του Ρωλς

  • Οι δύο αρχές δικαιοσύνης του Ρωλς

  • Ο ορθολογισμός του Ρωλς
ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ































ΕΙΣΑΓΩΓΗ


Το παρόν θέμα αναφέρεται στη θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου και τη συμβολή της στη σύγχρονη πολιτική σκέψη.
Η θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου είναι μια υποθετική κατασκευή, η οποία, κατ' αρχάς εξηγεί την αναγκαιότητα δημιουργίας μιας οργανωμένης πολιτικής κοινωνίας και στη συνέχεια προχωρεί, μεθοδευμένα, στη νομιμοποίηση της πολιτικής εξουσίας (Στυλιανού Α., 2006, "Η έννοια του Κοινωνικού Συμβολαίου στην Πολιτική Φιλοσοφία του Χομπς" pdf σ. 28-29).
Ως κοινωνικό συμβόλαιο, κατά τον Χομπς, νοείται η εγκατάλειψη από τους ανθρώπους της πρωτόγονης φυσικής τους κατάστασης και η μετάβασή τους σε μια οργανωμένη πολιτική κοινωνία. Αυτή η μετάβαση συντελείται μέσω μιας συμφωνίας, ενός συμβολαίου (Στυλιανού Α., (2006, ό.π. σ. 26).
Ο Χομπς θεωρείται ο θεμελιωτής της Πολιτικής Επιστήμης και Φιλοσοφίας. Εκφράζει με πρωτοποριακό τρόπο, με τα έργα του Λεβιάθαν και De Civi, την εποχή του και τα προβλήματά της και θέτει ως κυρίαρχο πρόβλημα τον προσδιορισμό, τις προϋποθέσεις και τη μορφή της εξουσίας, την οποία θεωρούσε αναγκαία (Στυλιανού Α., 2006,ό.π. σ.26).
Ο Ρωλς, μέσα από το έργο του "Μια θεωρία της δικαιοσύνης" επιδιώκει να καταδείξει τη δυνατότητα διαμόρφωσης μιας ακριβοδίκαιης και αμερόληπτης δικαιοσύνης, που θα μπορεί να ισχύσει σε μια ευτεταγμένη και δημοκρατική κοινωνία, εμμένοντας στη θέση ότι μπορούμε και πρέπει να διαμορφώσουμε αυτές τις συνθήκες, που θα περιορίσουν τον πόνο και την αδικία και θα κατευθύνουν τη συμβίωση των πολιτών ενός κράτους αλλά και των λαών διεθνώς, πάνω σε αρχές αμοιβαίου σεβασμού (Π.Κ.Σούρλας, http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=147289).
Το ακριβές ζητούμενο του θέματος είναι η εξακρίβωση, ανάλυση και δικαιολόγηση των ομοιοτήτων και διαφορών ανάμεσα στα δύο θεωρητικά εγχειρήματα.
Προς την κατεύθυνση αυτή θα εξετάσουμε, μεμονωμένα, τα εγχειρήματα των δύο στοχαστών, παρουσιάζοντας αρχικά τον προβληματισμό τους. Στη συνέχεια θα μελετήσουμε, όσο το δυνατόν πιο λεπτομερώς, τις μεθόδους και διαδικασίες που ακολουθούν για να φτάσουν, ο καθένας ξεχωριστά, στο επιθυμητό τους αποτέλεσμα. Τέλος θα επισημάνουμε τις διαφορές και ομοιότητες, ως προς τη σύλληψη της ιδέας, τις θέσεις και τις μεθόδους τους.

ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ HOBBES (ΧΟΜΠΣ­­­­)

Ο Χομπς, αντίθετος με την Αριστοτέλεια θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό, θεωρεί, πως ο άνθρωπος στη φυσική του πρωτόγονη, προκοινωνική κατάσταση είναι μοναχικός και εχθρικός με τους άλλους, επισημαίνοντας πως οι κοινωνικές συναναστροφές δεν τού προσφέρουν καμιά ευχαρίστηση, αλλά αντίθετα τού προξενούν δυσαρέσκεια και ανταγωνιστική διάθεση.(Hobbes, Leviathan, XIII, σ.195)
Η ανθρώπινη φύση, κατά τον Χομπς, χαρακτηρίζεται από δύο στοιχεία: τα πάθη και τη λογική. Υποστηρίζει πως οι άνθρωποι είναι, από τη φύση τους, ίσοι σε ικανότητες, φυσικές και διανοητικές. Όλοι έχουν τις ίδιες βασικές επιθυμίες, που είναι η διατήρηση της ζωής και της περιουσίας τους, κάθε τι που θα τους εξασφαλίσει μια ευχάριστη ζωή, καθώς και η αποφυγή του πόνου και του θανάτου, αλλά και τα ίδια πάθη, εγωισμό, απληστία και λαχτάρα για ισχύ. Τα πάθη είναι αυτά που παρωθούν τον άνθρωπο να επιδιώκει την αυτοσυντήρησή του, επιδιώκοντας ειρήνη και ασφάλεια. Παράλληλα η λογική του, όταν αδυνατεί να ζει σε κατάσταση ειρήνης, τού ενεργοποιεί το φόβο του θανάτου, οδηγώντας τον σε επιλογές εξασφάλισής της, δηλαδή σε πόλεμο. Επομένως η θέση του Χομπς είναι πως, εφόσον όλοι οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως ίσοι και, επιθυμούν και στοχεύουν στα ίδια πράγματα, αυτό τους καθιστά μεταξύ τους εχθρούς, οι οποίοι προσπαθούν να καταστρέψουν ή να υποτάξουν ο ένας τον άλλο. Αυτή λοιπόν η φυσική κατάσταση, στην οποία ο άνθρωπος είναι λύκος για τον κάθε άνθρωπο ("homo homini lupus est"), είναι μια κατάσταση συνεχών συγκρούσεων και πολέμων, ένας ατέλειωτος εμφύλιος πόλεμος όλων απέναντι σε όλους ("bellum omnium contra omnes") και "ο ανθρώπινος βίος, μοναχικός, ενδεής, βρώμικος, κτηνώδης και βραχύς" (Heywood, 2007,σ. 95 & Hobbes, Leviathan, XIII,σ.193-198 & XVII, σ.200-201).
Τα πάθη και οι επιθυμίες, υποστηρίζει ο Χομπς, δεν είναι αμαρτήματα ,αφού δεν υπάρχει κάποιος νόμος να τα περιορίζει ή να τα απαγορεύει. Ο φυσικός άνθρωπος φοβάται και αγωνίζεται για τη ζωή του και την περιουσία του. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει κάποιος νόμος να προστατεύσει αυτά τα δύο επισφαλή αγαθά, ο φόβος της απώλειάς τους θέτει σε εγρήγορση την ορθολογικότητα του ανθρώπου να τα υπερασπιστεί, ασκώντας βία, με αποτέλεσμα να βρίσκεται σε μια διαρκή κατάσταση πολέμου, ακόμη και σε περίοδο που δεν υφίσταται ένοπλη αναμέτρηση, αφού τίποτε δεν του εγγυάται ειρήνη και ασφάλεια. Σε μια τέτοια κατάσταση διαρκούς φόβου και του κινδύνου ενός βίαιου θανάτου καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει, οποιοδήποτε μέσο κρίνει αναγκαίο, για να επιβιώσει, που σημαίνει πως τίποτε δεν ανήκει σε κανέναν και όλοι έχουν δικαίωμα πάνω σε όλα. Συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι τα πάθη και οι πράξεις που απορρέουν από αυτά, να μην θεωρούνται αμαρτήματα και τίποτε να μη μπορεί να λογιστεί ως σωστό ή λάθος, τίποτε δεν θεωρείται άδικο και, από τη στιγμή που δεν υπάρχει νόμος και εξουσία, δεν υφίστανται οι έννοιες της δικαιοσύνης και της αδικίας (Hobbes, Leviathan, XIII,σ.193-198 & XVII, σ.200).

Το κοινωνικό συμβόλαιο και η νομιμοποίηση της εξουσίας


Ο διαρκής φόβος του βίαιου θανάτου καθώς και το πρόβλημα της επισφαλούς ειρήνης και ασφάλειας του ανθρώπου στη φυσική του κατάσταση είναι τα κυρίαρχα σημεία της θεωρίας του Χομπς. Είναι αναγκαίο γι' αυτόν να βρεθεί ένας τρόπος, ώστε ο άνθρωπος να ξεφύγει από αυτόν τον συνεχή κίνδυνο πολέμων και συγκρούσεων. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα σε μια πολιτική κοινωνία που θα διέπεται από νόμους και κανόνες (Hobbes, Leviathan, XVII, σ.200).
Η θεωρία του Χομπς για τη φυσική κατάσταση του ανθρώπου δεν είναι παρά μια υποθετική, φανταστική κατασκευή, την οποία επινόησε, προκειμένου να οικοδομήσει μια τέλεια πολιτική κοινωνία, μια "τέλεια πολιτεία", όπως ο ίδιος αναφέρει στο έργο του De Cive, η οποία θα εξασφαλίζει στους ανθρώπους ειρηνική συμβίωση, δίνοντας, πρωτίστως, αξία στη διασφάλιση της ίδιας της ανθρώπινης ζωής. Μια, τέτοια, τέλεια πολιτεία μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω μιας συναίνεσης, ενός κοινωνικού συμβολαίου (Στυλιανού Α., "Η έννοια του κοινωνικού συμβολαίου",σ.106).
Εδώ τίθεται το ερώτημα: ποια θα είναι η μορφή αυτής της πολιτικής εξουσίας? Με την περιγραφή, του πώς είναι αυτή η υποθετική φυσική κατάσταση, ο Χομπς, οδηγείται στο πώς πρέπει να είναι η πολιτική εξουσία και καταλήγει στη νομιμοποίησή της, δηλαδή στο κοινωνικό συμβόλαιο.
Παρατηρεί, πως οι άνθρωποι, προκειμένου να ζουν ειρηνικά και με ασφάλεια, είναι διατεθειμένοι, να θέτουν περιορισμούς στον εαυτό τους, αν και αγαπούν να είναι ελεύθεροι, και να ασκούν κυριαρχία πάνω σε άλλους. Θεωρεί, πως μόνο μια σύμβαση που θα τηρείται με το νόμο του ξίφους, θα μπορεί να αποτρέψει τον άνθρωπο να επιστρέψει στη φυσική του κατάσταση και να ενεργεί σύμφωνα με τις δικές του δυνάμεις και δεξιότητες υπέρ του και εις βάρος των άλλων. Προτείνει, λοιπόν, να εκχωρήσουν (οι άνθρωποι) μέρος της ελευθερίας τους σε έναν κυρίαρχο (ένα άτομο ή συνέλευση ατόμων), ο οποίος θα ενεργεί έτσι, ώστε να τους εξασφαλίζει ασφάλεια και ειρήνη (Hobbes, Leviathan, XVII,σ200-201, 237,241-242).
Με αυτόν τον τρόπο, αυτή τη συναίνεση, νομιμοποιείται μια πολιτική εξουσία, σύμφωνα με την οποία ο κυρίαρχος θα έχει την απόλυτη εξουσία πάνω στους υπηκόους του, οι οποίοι θα έχουν δικαίωμα αντίστασης στη μοναδική περίπτωση που αυτός φανεί κατώτερος των ευθυνών του και των προσδοκιών τους (Hobbes, Leviathan, XVII, σ. 242, Στυλιανού, "Θεωρίες του Κ.Σ." 108 & Στυλιανού, "Η έννοια του Κ.Σ.στην Π.Φ. του Χομπς", σ. 24).

ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ RAWLS (ΡΩΛΣ)

Πρωταρχική θέση και Πέπλο άγνοιας


Ο Ρωλς με το κοινωνικό του συμβόλαιο δεν αποσκοπεί, όπως ο Χομπς, στη δημιουργία μιας πολιτικής κοινωνίας ή στη δικαιολόγηση και νομιμοποίηση της πολιτικής εξουσίας, αλλά στη δόμηση μιας δίκαιης και ευτεταγμένης κοινωνίας. Γι αυτό το λόγο δεν του είναι απαραίτητη μια πλήρης και ολοκληρωμένη θεωρία κοινωνικού συμβολαίου, αφού δεν χρειάζεται να αναλύσει την ανθρώπινη φύση και τις εκφάνσεις της φυσικής κατάστασης. Ο Ρωλς προσπαθεί να κατασκευάσει δύο αρχές της δικαιοσύνης, την αρχή της ελευθερίας και την αρχή της διαφοράς, οι οποίες θα προκύψουν μέσα από μια έλλογη διαβούλευση, μιας ομάδας ατόμων, σε μια πρωταρχική υποθετική θέση ισότητας, ελευθερίας και άγνοιας (Δημητρίου Σ.Θεωρίες Κ.Σ., σ. 160 & Μιχαλάκης,Το δίκαιο και το αγαθό σ.30,34).
Σε αυτή την υποθετική αρχική θέση, όπου όλα τα άτομα έχουν ίση ελευθερία και δικαιώματα να εκφέρουν ελεύθερα τις απόψεις τους, τα σκεπάζει ένα πέπλο άγνοιας, ώστε να μη γνωρίζουν τίποτε σχετικά με την κοινωνική θέση, την οικονομική κατάσταση, το φύλο, τα ταλέντα και τις ικανότητές τους μέσα στην κοινωνία, αλλά ούτε και την κοινωνία, τη χώρα ή τη φυλή, της οποίας θα είναι μέλη. Μόνο κάτω από αυτές τις συνθήκες άγνοιας, σύμφωνα με τον Ρωλς, μπορούν τα άτομα να επιλέξουν, ανεπηρέαστα και αμερόληπτα, εκείνες τις αρχές δικαιοσύνης που θεωρούν πως θα είναι ρυθμιστές μιας δίκαιης και ευτεταγμένης κοινωνίας (Μιχαλάκης, σ. 30,31).
Αυτό που γνωρίζουν, πράγμα βασικό για την επιλογή των αρχών της δικαιοσύνης, είναι τα αγαθά τα απαραίτητα για τη ζωή, τα "πρωταρχικά αγαθά", όπως τα αναφέρει ο Ρωλς, όπως το εισόδημα, ο πλούτος, οι ευκαιρίες, τα δικαιώματα, οι ελευθερίες. Αγαθά, από τα οποία οι άνθρωποι επιθυμούν πάντα να έχουν όσο το δυνατό περισσότερα (Kymlika, σ. 156-157).
Δεδομένο, για τον Ρωλς, είναι, πως οι άνθρωποι σ' αυτή την αρχική θέση έχουν μια διαισθητική αντίληψη της δικαιοσύνης, αντιμετωπίζονται, δηλαδή ως ηθικά πρόσωπα, τα οποία βάσει των ηθικών εννοιών του δικαίου και του αγαθού οδηγούνται σε πράξεις δίκαιες και ηθικές. Διακατεχόμενοι από το αίσθημα της δικαιοσύνης θα σεβαστούν τις όποιες αρχές επιλέξουν μέσα σε αυτή την κατάσταση άγνοιας, ανεξάρτητα αν, στο τέλος, αποκαλυφθεί, πως αυτές δε θα είναι ανάλογες των δικών τους συμφερόντων και προσδοκιών (Δημητρίου, σ. 159, Μιχαλάκης, σ. 32 & Kymlika, σ. 155).

Το κοινωνικό συμβόλαιο του Ρωλς


Όλες οι θεωρίες των κοινωνικών συμβολαίων είναι υποθετικές κατασκευές που χρησιμοποιούν οι στοχαστές τους, προκειμένου να καταλήξουν, μέσω συναίνεσης, στη δημιουργία μιας οργανωμένης κοινωνίας και στη νομιμοποίηση της πολιτικής εξουσίας (Μιχαλάκης, σ.35). Μια πρώτη στροφή παρατηρούμε στον Καντ, ο οποίος προϋποθέτει την ύπαρξη μιας οργανωμένης κοινωνίας, για να προχωρήσει στη νομιμοποίηση ενός κράτους δικαίου. Το κοινωνικό συμβόλαιο, στην καντιανή μέθοδο, έχει τη μορφή μιας συμβολαιικής πράξης κανόνων της δικαιοσύνης, η οποία απαιτείται να είναι σεβαστή τόσο από τους πολίτες, όσο και από το κράτος και με βάση αυτή να ρυθμίζει τις λειτουργίες του. Επομένως ο κράτος δικαίου, σύμφωνα με την καντιανή μέθοδο, συγκροτείται με τη συναίνεση, σε μια πρωταρχική θέση, έλλογων, ηθικών και ελεύθερων προσώπων και όχι ως αποτέλεσμα φόβου και παθών, όπως στον Χομπς (Δημητρίου Σ.,Μεταηθικός αναστοχασμός, σ. 164).
Το εγχείρημα του Ρωλς στηρίζεται πάνω στη συμβολαιοκρατική μέθοδο και πολιτική φιλοσοφία του Καντ. Για το λόγο αυτό δεν καλούμαστε να αποφασίσουμε αν επιθυμούμε ή όχι να βγούμε από την όποια φυσική κατάσταση και να ζήσουμε με ασφάλεια σε μια οργανωμένη κοινωνία, αλλά μάς παρουσιάζει ευθύς αμέσως μια συμβολαιική πράξη, για να επιλέξουμε, έχοντας ένα ορθολογιστικό και ηθικό υπόβαθρο, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες (αρχική θέση άγνοιας και ισότητας), δύο αρχές της δικαιοσύνης, αυτές της ελευθερίας και της διαφοράς, οι οποίες θα διέπουν την πολιτική μας κοινωνία (Δημητρίου, σ. 163,164 & Μιχαλάκης, σ.34).

Οι δύο αρχές δικαιοσύνης του Ρωλς


Ο Ρωλς, υποστηρικτής του κοινωνικού φιλελευθερισμού, αντιλαμβάνεται, σε μια εύτακτη και δίκαιη κοινωνία, τη δικαιοσύνη ως "ακριβοδικεία". Η αντίληψή του αυτή τον οδηγεί σε δύο βασικές αρχές: α) την αρχή της ελευθερίας, β) την αρχή της διαφοράς (Heywood, 2007, σ.132).
α) Η αρχή της ελευθερίας
Κάθε πρόσωπο πρέπει να έχει ίσο δικαίωµα στο πιο εκτενές συνολικό σύστηµα ίσων βασικών ελευθεριών που είναι συµβατό µε ένα παρόµοιο σύστηµα ελευθερίας για όλους. {(Θ∆), Kymlika, σ. 145)}
Ως βασικές ελευθερίες, ο Ρωλς, θεωρεί την πολιτική ελευθερία (το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι), την ελευθερία λόγου και σκέψης, την προσωπική ελευθερία, την ελευθερία της θρησκευτικής πίστης και λατρείας, το δικαίωμα της ιδιοκτησίας (κ.α.), δικαιώματα, δηλαδή, που αναγνωρίζονται ως σημαντικά στοιχεία των φιλελεύθερων δημοκρατιών στις δυτικές κοινωνίες (Heywood, σ. 73-74 & Kymlika, σ. 147).
β) Η αρχή της διαφοράς,
Κοινωνικές και οικονοµικές ανισότητες πρέπει να διαρρυθµίζονται µε τέτοιο τρόπο, ώστε και οι δύο: (α) να αποβαίνουν προς το µεγαλύτερο όφελος των λιγότερο ευνοηµένων σύµφωνα µε τη δίκαιη αρχή της αποταµίευσης,22 και (β) να συνδέονται µε αξιώµατα και θέσεις ανοικτές σε όλους, υπό συνθήκες ακριβοδίκαιης ισότητας ευκαιριών. {(Θ∆ 355), Kymlika,σ.145}
Κατά τον Ρωλς, σε μια δίκαιη κοινωνία πρέπει να ισχύει η "αρχή της διαφοράς". Σύμφωνα με αυτή, οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες μπορούν να γίνονται αποδεκτές μόνο στην περίπτωση που λειτουργούν έτσι, ώστε να αποβαίνουν προς όφελος των φτωχότερων τάξεων και να συνδέονται έτσι, ώστε να υπάρχουν ίσες ευκαιρίες για αξιώματα και θέσεις. Αυτό δε σημαίνει, επ' ουδενί, πως θα πρέπει η ανισότητα να εξαλειφθεί εντελώς, αφού σε αυτή την περίπτωση, όπου όλοι θα είχαν ίση πρόσβαση στα πρωταρχικά αγαθά, δε θα υπήρχαν τα κίνητρα για εργασία (Heywood, σ. 87-89,131).
Στις δύο αυτές αρχές της δικαιοσύνης ισχύει ένα σύστημα ιεράρχησης δύο προτεραιοτήτων, "λεξικογραφική προτεραιότητα" . Ως πρώτη προτεραιότητα τίθεται η ελευθερία έναντι της ισότητας. Συγκεκριμένα, για να λειτουργήσει η ισότητα θα πρέπει να τηρείται η ελευθερία. Η αρχή της ελευθερίας έχει απόλυτη προτεραιότητα έναντι της ισότητας και επομένως η εξασφάλιση της ισότητας δεν μπορεί να υποσκελίσει τις βασικές ελευθερίες, έστω και αν αυτή στοχεύει στη μεγαλύτερη ευημερία ή στην ανακούφιση των ασθενέστερων τάξεων. Η δεύτερη προτεραιότητα δηλώνει την ακριβοδικία έναντι της αρχής της διαφοράς. Η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών σε ανταγωνιστικές θέσεις ή αξιώματα, δεν αφήνει περιθώρια ευνοϊκότερης μεταχείρισης των ασθενέστερων τάξεων (Kymlika, σ. 146).






Ο ορθολογισμός του Ρωλς


Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, ο Ρωλς στηρίζει το εγχείρημά του στην καντιανή πολιτική φιλοσοφία. Ο Καντ αναζητεί τη δικαιοσύνη και στηρίζει τη μεθοδολογία του στις ιδέες της αυτονομίας και του ορθολογισμού, κάτι που ο Ρωλς ακολουθεί, εκλαμβάνοντας ως ηθική τις έννοιες του ορθού και του αγαθού και δίνοντας προτεραιότητα στο ορθό έναντι του αγαθού. Η όλη διαδικασία του Ρωλς, από την πρωταρχική θέση μέχρι και την κατάδειξη της δικαιοσύνης ως ακριβοδικίας, εκφράζεται μέσα από
την καντιανή πρακτική της ηθικοπολιτικής αυτονομίας (Στυλιανού, Θεωρίες Κ.Σ., σ. 164-165)


ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΩΝ


Εξετάζοντας τις δύο αυτές θεωρήσεις διαπιστώσαμε ομοιότητες αλλά και σημαντικές διαφορές.
Ομοιότητες:
  • Και οι δύο στοχαστές χρησιμοποιούν ως εργαλείο ένα υποθετικό συμβόλαιο, στοχεύοντας στη νομιμοποίηση της κρατικής εξουσίας.
  • Ξεκινούν από μία αρχική, υποθετική, κατάσταση και μέσα από, τις δικές του ο καθένας, σταδιακές διαδικασίες, οδηγούνται σε μια νέα τελική κατάσταση.
  • Τα εγχειρήματα και των δύο στοχαστών ξεκινούν, θέτοντας τους ανθρώπους, μέσα σε συνθήκες ισότητας, ίση ικανότητα των σωματικών και πνευματικών δυνατοτήτων στον Χομπς και ίση άγνοια στον Ρωλς, για να καταλήξουν σε μια συγκεκριμένη θέση, ως αποτέλεσμα συναίνεσης.
Διαφορές:
  • Ο Χομπς παρουσιάζει τον άνθρωπο σε μια πρωτόγονη, φυσική κατάσταση έξω από οποιοδήποτε πλαίσιο οργανωμένης κοινωνίας. Σε αυτή την κατάσταση οι άνθρωποι δρούν ορμώμενοι από τις επιθυμίες και τα πάθη τους και επιδιώκουν, με οποιοδήποτε τρόπο, την εξασφάλιση μιας ευχάριστης ζωής. Ζώντας συνεχώς το φόβο του θανάτου, κυριαρχούνται από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης, αναζητώντας την ειρήνη και την ασφάλεια, μέσα από τον ίδιο τον πόλεμο.
  • Εφόσον όλοι έχουν ίδιες επιθυμίες και ίσες ικανότητες για την επίτευξή τους, αλληλοαντιμετωπίζονται ως εχθροί, με αποτέλεσμα η περιρρέουσα κατάσταση της κοινωνίας τους να είναι μια κατάσταση συνεχούς φόβου και ατέρμονος πολέμου.
  • Σε αυτή την κατάσταση, όπου τα πάθη και οι επιθυμίες καθορίζουν τις πράξεις τους, που μπορούν να θεωρηθούν δικαιολογημένες, τα πρόσωπα δεν είναι ηθικά και οι έννοιες δίκαιο και άδικο είναι άγνωστες και ανύπαρκτες.
  • Η φυσική κατάσταση για τον Ρωλς είναι μία αρχική θέση στην οποία τα υποθετικά πρόσωπα είναι ίσα μεταξύ τους ως προς την άγνοια της θέσης τους σε μια υποθετική μελλοντική κοινωνία, για την οποία, μέσα από αυτή την ίση άγνοια, καλούνται να αποφασίσουν και συναινέσουν κανόνες και αρχές δικαιοσύνης, έλλογα και ελεύθερα.Τα πρόσωπα έχουν επιλεχθεί με βάση μια ηθική υπόσταση. Απ την πρώτη στιγμή ο Ρωλς μάς φέρνει αντιμέτωπους με τις έννοιες της ηθικής και του δικαίου, έννοιες ανύπαρκτες στη θεώρηση του Χομπς, που συνιστούν σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο θεωρίες.
  • Οι δύο αρχικές καταστάσεις έχουν την ίδια περίπου μορφή ως σχήματα. Όμως ο Χομπς βασίζει τη δική του αρχική κατάσταση στην εμπειρία, στην πραγματικότητα δηλαδή των εμφυλίων πολέμων και συγκρούσεων (κάτι που βιώνει, άλλωστε, και ο ίδιος στη μεγαλύτερη διάρκεια της ζωής του), ενώ την αρχική θέση του ο Ρωλς τη χειρίζεται αφαιρετικά αφού, πέραν της ισότητας της άγνοιας, δεν αποδέχεται τη φυσική κατάσταση ως κατάσταση ισότητας και αφαιρεί από αυτήν την ίση ικανότητα στις διαπραγματεύσεις (Kymlika, σ. 154).
  • Το ζητούμενο για τον Χομπς είναι, περιγράφοντας τη φυσική κατάσταση και την ανθρώπινη φύση, να αναδείξει τα αναδυόμενα από αυτές προβλήματα και να τα επιλύσει. Η επίλυσή τους θα είναι η δημιουργία μιας κοινωνίας που θα προσφέρει στους υπηκόους της ειρήνη και ασφάλεια και θα απομακρύνει τον κίνδυνο του πολέμου. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό, μόνο, με την ίδρυση ενός απολυταρχικού κράτους, στο οποίο οι άνθρωποι με τη συναίνεσή τους, μια συναίνεση που θα πηγάζει βέβαια από το διαρκή φόβο του πόνου και του θανάτου, θα εκχωρήσουν μέρος της ελευθερίας τους σε έναν κυρίαρχο, εντεταλμένο να τους προστατεύει από κάθε εξωτερική επιβουλή, αλλά και να επιβάλλεται με το ξίφος του σε οποιαδήποτε παρέκκλιση των υπηκόων του από τα συμπεφωνημένα. (Heywood, σ.110)
  • Ο Ρωλς αναζητά αρχές και κανόνες δικαιοσύνης για να λειτουργήσει με δίκαιο τρόπο μια ευτεταγμένη κοινωνία. Γι αυτόν απαραίτητη προϋπόθεση είναι τα πρόσωπα που θα εμπλακούν σε αυτό το διανοητικό πείραμα να είναι ηθικά και αυτόνομα πρόσωπα και να αποφασίσουν ορθολογιστικά και με ελεύθερο πνεύμα και όχι σε μια βάση καταπίεσης και φόβου. Μια τέτοια κοινωνία που θα στηρίζει και θα στηρίζεται στις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας και θα αποσκοπεί στο γενικό καλό, είναιι μια δημοκρατική κοινωνία.(Στυλιανού, Η έννοια του Κ.Σ, σ. 28)

































ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ


  • Μιχαλάκης Α., (2013) "Το δίκαιο και το αγαθό",Αθήνα, ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
  • Δημητρίου Σ., "Μεταηθικός αναστοχασμός του Ρωλς"file:///C:/Users/user/Downloads
  • Σούρλας Π.Κ., http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=147289
  • Στυλιανού Α., (2006), " Η έννοια του Κοινωνικού Συμβολαίου στην Πολιτική Φιλοσοφία του Χομπς", Αθήνα, Πόλις
  • Στυλιανού Α., (2006), "Θεωρίες του κοινωνικού συμβολαίου", Αθήνα, Πόλις
  • Χομπς Τ., (1989), "Λεβιάθαν", Αθήνα, ΓΝΩΣΗ
  • Kymlika W., "H πολιτική φιλοσοφία της εποχής μας" file:///C:/Users/user/Downloads
  • Heywood A., (2007), " Πολιτικές Ιδεολογίες ", Αθήνα, Επίκεντρο


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Copyright©iepoxhtonakron/by:Ζαραγκα Κοροβεση Ποπη