Drop Down MenusCSS Drop Down MenuPure CSS Dropdown Menu

Παρασκευή 3 Ιανουαρίου 2025

Η ένταξη μιας αποκλεισμένης μνήμης από το δημόσιο χώρο, στο μνημονικό ιστό της πόλης.

     

   

«Των 118», εις μνήμην

 

Τα μεσάνυκτα της 23ης Οκτωβρίου 1943, Γερμανοί κατακτητές, με τη συνεργασία Ελλήνων κουκουλοφόρων/δωσίλογων και με βάση  καταλόγους που είχε συντάξει το Τάγμα Ασφαλείας Λακωνίας, συλλαμβάνουν 118 Σπαρτιάτες, τον ανθό της κοινωνίας της Σπάρτης, άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενους με την αντίσταση, και τους οδηγούν στις φυλακές της Τρίπολης. Η ενέργεια αυτή προκαλεί την αντίδραση των ανταρτών του τοπικού ΕΛΑΣ. Τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου 1943, στήνουν ενέδρα στο Μονοδένδρι Λακωνίας, επιτίθενται κατά της γερμανικής εφοδιοπομπής, και την εξοντώνουν. Ως αντίποινα, την επομένη, 26 Νοεμβρίου 1943, κατόπιν διαταγής του Γερμανού στρατηγού Πελοποννήσου, Λε Σουίρ, οι Γερμανοί παραλαμβάνουν από τις φυλακές της Τρίπολης τους 118 ομήρους Σπαρτιάτες, τους μεταφέρουν στον τόπο της επίθεσης και τους εκτελούν. Την επόμενη ακολούθησε η ομαδική ταφή τους, στο κοιμητήριο της Σπάρτης, στο Ψυχικό, σε λάκκο που άνοιξαν οι Γερμανοί.  

Ένα χρόνο μετά, στην ελεύθερη πια Ελλάδα, η σπαρτιατική κοινωνία σπρώχνει στη λήθη και στη σιωπή τη θυσία των 118. Μετατρέπει την ευθύνη των δωσίλογων σε συλλογική ευθύνη, ρίχνοντας το ανάθεμα για την δολοφονία των 118 στην Εθνική Αντίσταση, με το ευφυολόγημα πως αν οι αντάρτες δεν κτυπούσαν τους Γερμανούς, οι 118 θα ζούσαν.  

Μνημόσυνο στη μνήμη τους τελείται μόνο από τους συγγενείς τους, οι οποίοι στήνουν στο σημείο της θυσίας τους ξύλινο σταυρό με την επιγραφή: «ΣΤΟΥΣ 118 ΗΡΩΙΚΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΤΗΣ ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ». Παρά τους βανδαλισμούς που υπέστη αρχικά από εθνικόφρονες, χάρη στη νυχτερινή φύλαξή του από τους συγγενείς για αρκετό καιρό, διατηρείται μέχρι σήμερα.  Πολύ αργότερα, μετά τον εμφύλιο και τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια, το 1959, αναγείρεται στην ίδια θέση, επίσης από συγγενείς των εκτελεσθέντων, ένα μαρμάρινο λιτό μνημείο, με την επιγραφή: «Εδώ εξετελέσθησαν υπό των Γερμανών την 26η Νοεμβρίου 1943, 118 Σπαρτιάται».  

  Εκτός από αυτή την προσωπική έκφραση μνήμης, δεν απαντάται καμία αναφορά της σπαρτιατικής κοινωνίας και της επίσημης πολιτείας στη θυσία των 118. Εξαίρεση αποτελούν οι άνθρωποι του πνεύματος (Νικηφόρος Βρεττάκος, Σταύρος Ψιμογεράκος, Βασίλης Ρώτας, Βούλα Δαμιανάκου, Ιωάννα Τσάτσου κ. ά.) που, μέσα από τη λογοτεχνία και την ποίησή τους, σπάζουν την εκκωφαντική σιωπή της λήθης, της αποκλεισμένης μνήμης και της αντι-μνήμης. 

Η μνήμη των 118 του Μονοδενδρίου θα τιμηθεί, για πρώτη φορά, επίσημα, τριάντα τρία χρόνια μετά. Στις 19 Αυγούστου 1976, ο Δήμαρχος Σπάρτης, ευπατρίδης Γεώργιος Σαϊνόπουλος, πρότεινε στο Δημοτικό Συμβούλιο, το οποίο και αποδέχθηκε ομόφωνα,  την καθιέρωση ετήσιου μνημόσυνου, τη μέρα της εκτέλεσης των 118. Στην ίδια συνεδρίαση, με εισήγηση επίσης του Δημάρχου, αποφασίζεται η ονοματοδοσία «Των 118», στη μέχρι τότε οδό «Καίσαρος», μιας από τις πιο σημαντικές οδούς της πόλης, αφού αποτελεί την κύρια είσοδο και έξοδο της Σπάρτης. 

   Για αρκετά χρόνια δεν υπήρξε άλλη πρωτοβουλία για κάποια μνημονική έκφραση, καθώς η καθιέρωση του ετήσιου μνημόσυνου και η ονοματοθεσία «Των 118», χωρίς, ευτυχώς την αναίρεσή τους, κόστισαν στο  Σαϊνόπουλο την εκλογική του ήττα στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 1978.

«Με ένα Μνημείο αντάξιο της θυσίας τους», όπως είπε χαρακτηριστικά ο αείμνηστος Δήμαρχος Σπάρτης, Σαράντος Αντωνάκος, κατά τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου τους, στις 20 –11 –2005, τιμήθηκαν οι 118. Το μνημείο φιλοτεχνήθηκε, με δαπάνη του Δήμου Σπάρτης και τοποθετήθηκε στο Πάρκο, απέναντι από τον ιερό ναό του πολιούχου της Σπάρτης, Οσίου Νίκωνος που η μνήμη του τιμάται στις 26 Νοεμβρίου, την ίδια μέρα της σφαγής των 118.  

   Το μνημείο, που  από εκείνη τη στιγμή αποτελεί το  «Ηρώο Πεσόντων» της Σπάρτης, αποτελείται από μία μαρμάρινη βάση με χαραγμένα τα ονόματα των νεκρών και πάνω της είναι τοποθετημένο ένα μπρούτζινο γλυπτό που αναπαριστά ένα αντεστραμμένο φτερωτό ον (η προσωποποίηση της Σπάρτης), το οποίο κατεβαίνει από τον ουρανό (αντεστραμμένο) και εναποθέτει ένα στεφάνι, με την επιγραφή «η Σπάρτη για τα παιδιά της»,  προς τιμή των 118 θυμάτων.  

Από το 2015 και μετά, στη Σπάρτη, η συλλογική έκφραση μνήμης «Των 118» εμπλουτίζεται με θεατρικές παραστάσεις, αγώνες Δρόμου, ποιητικές βραδιές και άλλες εκδηλώσεις, από πρωτοβουλίες ιδιωτικών φορέων (Πνευματική Εστία Σπάρτης, Αθλητικός Πολιτιστικός Σύλλογος, Αθηναίοι Δρομείς), αλλά και ιδιωτών ερευνητών και συγγενών των εκτελεσθέντων.  Εντούτοις το τραυματικό αυτό γεγονός παραμένει, μέχρι σήμερα, μια ανοιχτή αντιπαράθεση. Συζητήσεις και αμφισβητήσεις όπως ο αριθμός των εκτελεσθέντων (100 ή 105 ή 118) ή αν υπεύθυνοι της εκτέλεσης  ήταν οι αγωνιστές του ΕΑΜ ή οι δωσίλογοι/κουκουλοφόροι, αποτελούν σημεία τριβής και αντιπαράθεσης  της τοπικής κοινωνίας.  

Τα πρώτα βήματα για τη συλλογική μνήμη της κοινωνίας της Σπάρτης έγιναν το 1976 και συνεχίζουν, αργά μεν, αλλά σταθερά. Απομένει η οριστική διαχείριση του τραυματικού αυτού γεγονότος και η συγκρότηση ενός συνολικά αποδεκτού αφηγήματος, ιστορικά τεκμηριωμένου, που θα εκκινεί από την πρώτη συλλογική συνείδηση, πως ο αριθμός 118 είναι για τη Σπάρτη τόπος μνήμης και θυσίας, όπως ακριβώς οι 300 του Λεωνίδα.  


ΜΠΣ:ΔΗΜΟΣΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΓΙΑΝΝΙΤΣΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ 

ΕΡΓΑΣΙΑ: ΖΑΡΑΓΚΑ ΚΑΛΛΙΟΠΗ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2024




ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ-ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 

 

Αναρτήθηκε από στις
Ετικέτες

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Copyright©iepoxhtonakron/by:Ζαραγκα Κοροβεση Ποπη